Onderwerp 1: Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw.
Roos Speelman, v5b
Invalshoek 4
kunst en vermaak

Vraag 1       

1a Wat is een klucht?

Een klucht is een korte voorstelling met humor maar ook met een moreel verhaal.   

1b Noem drie kenmerken van een klucht.

Kort

Plat humoristisch

moralistisch

1c    Kluchten werden geschreven en opgevoerd ‘ter lering en vermaak.’

Leg uit wat dat betekent.

Een klucht is geschreven voor vermaak maar ook er zit ook een moreel verhaal achter. Het is een stuk met een boodschap

1d    In de 17e eeuw geloofde men dat naar een klucht kijken ook een medische functie had. Leg dat uit.

Vroeger dacht men dat lachen gezond was. Dus door te lachen werd men gezond.

          

1e    Welke Nederlandse schrijver uit de 17 eeuw schreef De klucht van de koe?

G.A Bredero

Vraag 2

2a    Schrijf met je groepje een korte klucht, die in ongeveer 5  minuten opgevoerd kan       worden. Jullie stuk speelt zich af in de 17e eeuw, dus bedenk een thema dat een rol speelt in   die tijd, bijvoorbeeld buitenlanders, uit België, die hier gastarbeider zijn, of liefjes van zeelieden die hier achterblijven terwijl man of verloofde op zee is…. Of….    

Gedaan!

   

2b    Wat is de titel?

De rotte appel

          

2c    Vertel in een paar regels waar de klucht van jullie groep over gaat.

Een jonge dief steelt een appel bij de groenteboer op de dagelijkse markt. Als ze uiteindelijk de appel eet blijkt deze appel rot te zijn. Boontje komt om zijn loontje

2d    Geef aan waarom jullie stuk een goed voorbeeld is van een klucht.

Het heeft een boodschap maar er is ook humor in verwerkt

Onderwerp 1: Burgerlijke Cultuur, Nederland in de 17e eeuw
Roos Speelman, v5b

Invalshoek 2
kunst en esthetica

Vraag 1
1a Vooral in de architectuur van de 17e eeuw kun je zien welke tijd in de kunstgeschiedenis bepalend is voor de opvatting over wat mooi is. Welke kunst uit welke tijd is dat?

Dit is de kunst uit de Klassieke Oudheid.

1b Zoek een voorbeeld van een gebouw uit de 17e eeuw waaraan je dit kunt zien.

Voeg die afbeelding toe in je PK en leg uit hoe je kunt zien welke periode in de kunstgeschiedenis bepalend is voor de opvatting over schoonheid.

het Schielandshuis in Rotterdam

Je kunt goed zien dat dit een gebouw is die geinspireerd is op de klassieke oudheid. Dat kun je zien aan de zuilen en aan de timpaan. Dit is een typisch kenmerk van de oude Grieken. Het is duidelijk te zien dat dit een gebouw is uit de 17e eeuw omdat het gebaseerd is op de klassieke oudheid met een moderne touch.

1c Ook bij drama wordt dezelfde periode uit de kunstgeschiedenis als norm voor schoonheid gehanteerd, met name de aristotelische principes. Wat houden de aristotelische principes in?

1 Eenheid van tijd

Er wordt gebruik gemaakt van maar 1 tijdsverloop. Er zijn geen flashbacks of flashfowards.

2 Eenheid van ruimte

Het verhaal speelt zich af in 1 ruimte het gehele stuk.  

3 Eenheid van verhaal

Het gehele stuk wordt er maar 1 verhaal verteld. Niet doorelkaar lopende verhalen zoals bij gtst.

1d Noem drie belangrijke theatervormen/soorten toneelstukken. Welk van de drie soorten hield zich het meest aan de  aristotelische principes en geef een verklaring voor waarom dat juist bij die vorm het geval is.

Komedie

Tragedie > arsitotelische principes. Tragedies waren verhalen over mythes. Deze stukken werden altijd op de zelfde manier gespeeld.

Kluchten

Vraag 2

2a Welke invloed had het protestantse geloof op de schoonheidsopvattingen over kunst?

Het protestantste geloof vond dat de kerk zo sober en steriel mogelijk moest zijn.God en heilige personen moesten zo min mogelijk worden afgebeeld. Vandaar dat de schoonheidsopvattingen van het protenstands geloof erg sober waren.

2b Was er sprake van een hiërarchie in de kunsten?

Beargumenteer je antwoord.

Er was zeker sprake van hierarchie in de kunsten. De schilderkunst en dearchitectuur stonden hoog in het vaandel. Binnen de schilderkunst waren historiestukken de belangrijkste stukken. Deze waren zeer moeilijk om te maken omdat elk onderdeel van de schilderkunst er in voor kwam. Als je een goed historiestuk kon maken moest je beschikken over talent voor elk soort schilderkunst (zoals portret of landschappen). Muziek stond onderaan. Dit was nog niet zo populair.

Vraag 3

Neem het volgende citaat over in je PK:

‘Want een volmaekte schildery is als een spiegel van de Natuur, die de dingen die niet en zijn, doet schijnen te zijn, en op een geoorloofde vermakelijke en prijslijke wijze bedriegt.’

(Vertaling: “Want een volmaakt schilderij is geen kopie maar een eigen prijzenswaardige interpretatie van de natuur, om iets van te leren en van te kunnen genieten”).

3a Realisme is één van de belangrijkste kenmerken van de 17e-eeuwse schilderkunst.

Ziet men schilderen in die tijd alleen als het kopiëren van de werkelijkheid? Waarom wel/niet?

(Vertaling: “Want een volmaakt schilderij is geen kopie maar een eigen prijzenswaardige interpretatie van de natuur, om iets van te leren en van te kunnen genieten”)

3b Beschrijf kort, in ongeveer drie tot 4 regels,  de voorstelling van onderstaand schilderij van Jan Steen.

Je ziet tien personen, waaronder één baby, en een hond. De achterste man schenkt het glas van de vrouw linksvoor bij. De vrouw met het rode shirt en de zwarte doek leest iets voor. De jongen rechtsachter bespeelt een doedelzak. De man met die zwarte hoed op laat de jongen rechts in het schilderij gebruik maken van zijn pijp.

3c Met welke aspecten van de vormgeving creëert Jan Steen een illusie van

werkelijkheid? ( Noem de beeldaspecten en geef aan waar Jan Steen die gebruikt)

Door gebruik te maken van donkere en lichtere stukken wordt er diepgang gecreerd. Door het lichtinval ontstaan er schaduwen die zorgen voor diepte. Door het raam maar half op het schilderij af te beelden wordt er diepte gemaakt.

3d Schildert Jan Steen hier alleen een realistische kroeg-scene of zit er een betekenis achter dit werk? Zo ja, wat is dan de betekenis, de inhoud?

Afbeelding 1: Jan steen, Zoals de ouden zingen, zo piepen de jongen, ca 1665

Dit schilderij zit vol met symboliek. In een oogopslag is deze symboliek vaak niet te zien. Maar wanneer je goed kijkt zie je dat er oesters op tafel staan. Oesters staan voor verleiding en erotiek. De rode papagaai staat voor onzedelijkheid.

Een druiventros staat voor vreugde en vruchtbaarheid. Dat de vader het kind pijp leert roken staat symbool voor gemeenschap. Vogels hebben een seksuele betekenis. Moraal van het verhaal: je ouders moeten het goede voorbeeld geven.

Vraag 4
Affectenleer

De affectenleer is een esthetische theorie uit de late barok met, in eerste instantie, betrekking op muziek. De leer beschrijft hoe affecten, hartstochten, moeten worden uitgedrukt in de muziek.

René Descartes, een bekend rationalist uit de 17e eeuw,  beschrijft in zijn modellenboek “Traité des passion de l’âme zes soorten affecten of hartstochten: verwondering, liefde, haat, verlangen, vreugde en treurnis.”

Charles Lebrun, als docent en oprichter verbonden met de Academie des Beaux Arts in Frankrijk,

maakt ook een visueel modellenboek, waarin emoties aan gezichtsuitdrukkingen worden gekoppeld. Dit soort boeken ontstaan niet door werken naar de waarneming, maar door het bestuderen van oude meesters. Deze boeken dienen weer als voorbeeld voor schilders.

Afbeelding 1 Pagina uit Modellenboek Lebrun

4a Bekijk bovenstaande gezichtsuitdrukkingen.

Welke hartstochten, gevoelens worden hier verbeeld?

1. Geluk en nieuwsgierigheid 2. Agressie en verdriet

Onderwerp 1: Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw.

Roos Speelman, v5b
Invalshoek 1

Kunst, Religie en Levensbeschouwing.

Vraag 1

1a     Welke verschillende christelijke geloofsovertuigingen waren er in de 17e eeuw in

Nederland? Noem er twee.

Katholieken en protestanten. Ook het calvinisme, een subgroep van de katholieke kerk was erg populair in de noordelijke provincies van Nederland.

1b     Beschrijf twee verschillen tussen de beide christelijke geloofsovertuigingen en leg uit  waar die verschillen op zijn gebaseerd.

Het oudste en meest klassieke verschil tussen de twee geloven is hoe de bijbel wordt gezien. Protestanten nemen hem aan dat wat er in de bijbel staat het enige is wat een christen definieert. Als je deze precies volgt, ben je al goed bezig. Katholieken zien dit anders. Naast de richtlijnen van de bijbel volgen, vinden ze ook dat hun tradities belangrijk zijn in het geloof. Bepaalde dingen die katholieken doen (Maria vereren, in het vagevuur geloven), doen protestanten niet, omdat deze geen basis hebben in de bijbel.

1c     Wat is de officiële geloofsovertuiging in De Nederlanden?

Veel mensen zijn katholiek hervormd, of calvinistisch/protestants! Maar sinds recentelijk is de interesse in het atheisme gestegen. Mensen waren hier over het algemeen een stuk toleranter over geloofsovertuiging, dus een officiele geloofsovertuiging bestond eigenlijk niet

1d     Bekijk de afbeelding hieronder.

Beschrijf kort, in ongeveer drie regels de voorstelling.

Het is een stilleven met een schedel. De objecten die verder op tafel liggen zijn heel normaal en kan je overal vinden. Dit schept een ongemakkelijk gevoel, omdat je nog sterker voelt dat de schedel daar niet hoort

1 e    Op welke manieren wordt er ruimte gesuggereerd? Geef aan waar je dat ziet.

Met schaduwen en perspectief. Door de veer een beetje achter de schedel te laten verdwijnen zie je dat deze erachter staat. Het kaarslicht dat op de schedel valt geeft deze een rondere vorm.

1f      De voorwerpen die worden afgebeeld hebben een symbolische, moralistische    betekenis. Geef van drie voorwerpen aan  welke symbolische betekenis ze hebben en leg uit     hoe wij nu, in de 21e eeuw kunnen achterhalen welke betekenis die voorwerpen in de 17e eeuw hadden.

Schedels staan voor sterfelijkheid en de dood.

De kaars die bijna tot een stompje is gebrandt staat voor de tijd en hoe deze niet stopt. Het slaat terug op de korte levensduur van een individul.

De bloem staat voor nieuw leven.

1g     De moralistische betekenis die dit stilleven heeft, sluit aan bij de gangbare christelijke geloofsovertuiging uit de 17e eeuw. Leg dit uit.

Dood is onvermijdelijk, maar geloof in God en leef voor eeuwig door in de hemel. Herinner de dood (memento mori) en leef ernaartoe. Het leven dat je na je dood opwacht is mooier dan het leven dat je als sterfelijke op aarde lijdt.

1h     Hoe noem je zo’n stilleven als hierboven is afgebeeld?

Een Vanitas stilleven

Vraag 2: De Bataafse opstand

2a     Wat was de Bataafse opstand?

De Bataafse opstand was een opstand van een Germaanse stam (de Batavan) tegen de Romeinen van 69 tot 70. Ze behaalden een aantal overwinningen tegenover het Romeinse leger, maar deze wist uiteindelijk onder de leiding van Quintus Petillius Cerialis toch de overwinning te behalen. Na hun verlies geleden te hebben moesten de Bataven vernederende gevolgen onderleven.

2b     Waarom wilde het stadbestuur graag een schilderij in het stadhuis met De Bataafse  

republiek als onderwerp?

Het was een belangrijk deel van de Romeinse historie die weergaf dat ze elk obstakel konden doorstaan.

2c     Bekijk afbeelding 2 en lees De Bespiegeling blz. 100.

Dit werk heeft, in zijn oorspronkelijke afmetingen, in het toenmalige stadhuis gehangen.

Leg uit waarom het stadbestuur dit werk weer heeft verwijderd.

Let op, formuleer in eigen woorden, niet letterlijk overschrijven.

Omdat het het stadsbestuur in een negatief licht schilderde.

Vraag 3: Paleis op de Dam (stadhuis)

Lees blz. 92 t/m 95 uit De Bespiegeling.

Schilderijen en beeldhouwwerken dienen als verheerlijking van de Amsterdamse overheid. Het wijze en deugdzame gezag wordt door allegorische schilderijen en beeldhouwwerken tot uitdrukking gebracht.

Hierbij worden het christelijke geloof en de klassieke cultuur als uitgangspunt gebruikt.

       

3a:    Wat is een allegorie in de schilder- en beeldhouwkunst?

Een symbolische voorstelling waarbij een emotie of een idee weergegeven wordt als één of meerdere personen

3b:    Geef zowel  een christelijk als klassiek voorbeeld van hoe het stadsbestuur met         beeldhouwwerken of schilderijen van het stadhuis laat zien dat het stadsbestuur wijs en deugdzaam is. (Zoek een ander voorbeeld dan de Bataafse opstand)

Voeg de afbeeldingen toe en leg die uit.   

---