Onderwerp 1: Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw
Roos Speelman, v5b

Invalshoek 6

Kunst intercultureel

Vraag 1

De directie van de V.O.C. eiste dat er onderweg en in de havens nauwkeurig verslag werd gedaan van alles wat er gebeurde. Zo ontstonden de eerste reisboeken. De directie beschouwde dit als geheime documentatie, maar al gauw lekten de teksten uit. Het waren immers spannende avonturen die mensen graag wilden lezen.

Het beroemdste verhaal is van Willem IJsbrandszoon Bontekoe, een ander beroemde schipper is Johan Nieuhof.

1a Bekijk afbeelding 1, een illustratie uit het verslag van Bontekoe. Beschrijf in een paar regels de voorstelling.

Op het schilderij zie je een schip dat gewelddadig uit elkaar klapt. In het midden van het schilderij staat het schip in twee delen dat langzaam aan het kantelen is, met een paar bemanningsleden die door de explosie de lucht in worden gegooid.Linksonder klampt een man (waarschijnlijk Bontekoe) aan een mastpaal die op het water dobbert.

1b Zoek verder informatie op internet. Welke techniek wordt hier gebruikt voor het maken van de reproducties?

De etstechniek, met een scherpe naald maken ze de tekening en ze werken het af met zwarte inkt.

1c Vertel in een paar regels de inhoud van de prent: waar gaat de prent over?

Bontekoe gaat met zijn schip naar kaap de goede hoop, maar omdat er veel buskruit aan boord is klapt het uit elkaar.

           

           

Vraag 2
Producten die wij nu als typisch Nederlands beschouwen, komen oorspronkelijk ergens anders vandaan. De schepen van de VOC varen o.a.  op Azië en brengen behalve specerijen, thee en koper ook andere zaken mee, zoals Chinees Porselein en Japans lakwerk.

2a Beschrijf de drie fases in de ontwikkeling van het Chinees porselein naar Delfts Blauw. Waarom besluiten Nederlandse bottenbakkers om Delfts Blauw te gaan maken?

Fase 1: Handel naar Nederland

Fase 2: Keramisch product namaken

Fase 3: Delfts blauw wordt steeds populairder

2b Bekijk afbeelding 2, 3 en 4. Afbeelding 2 is een afbeelding van De Porseleinen toren van Nanking uit het boek  ‘Het Gezantschap der Neerlandtsche Oost-Indische Compagnie’ van Johan Nieuhof uit 1655. De toren, een pagode, (Boedhistische tempel)  is in de vijftiende eeuw (1412) gebouwd van bakstenen, bedekt met porseleinen tegels en stond bij het boeddhistische klooster in Nanking. De toren is achthoekig en 30 meter in doorsnede en bijna 80 meter hoog en telde negen verdiepingen. De vorm van deze bloemenvaas is een mix van twee exotische gebouwen, welke  twee?

De pagode en de vuurtoren van Alexandrië.

2c De afbeeldingen die gebruikt zijn voor de decoratie vormen ook een mix van Nederlandse en Chinese beeldelementen. Wat is een voorbeeld van een typisch Nederlands beeldelement en wat van een Chinees beeldelement?

Bij chinees porselein zijn de tekeningen minder realistisch. Er worden vaker mensen op afgebeeld. Een Nederlands kenmerk was dat de tekeningen realistischer waren en dat het vooral natuurbeelden waren.

2d Hoe kwamen Nederlandse pottenbakkers aan afbeeldingen van exotische gebouwen en afbeeldingen van Chinese ornamenten?

Van handelaren of van het porselein.

2e Deze vazen zijn bekend als tulpenvazen, maar technisch gesproken is dat niet helemaal correct. De vazen werden niet alleen voor tulpen gebruikt, maar voor meerdere soorten bloemen. Wat was de functie in Nederland van, eerst Chinees porselein, maar later ook van Delfts Blauw?

Bloemenvazen en servies.

 

Afb. 2: De porseleinen toren van Nanking     Afb. 3: Pagode in Epcot

    Foto Benjamin D. Eshan.

  

Afb. 4 Bloempiramide

Toegeschreven aan De Metaale Pot, ca 1692 1700

Vraag 3

         

Afb. 5  Blad in het Tulpenboek    Afb. 6 Stillevenmet bloemen,

Jacob Marrel 1637 1645         Hans  Bollongier, 1639

 

Een ander voorbeeld van een product dat wij nu als typisch Nederlans kennen, is de tulp.

Oorspronkelijk komt deze bloem uit Turkije en werd in de 16e eeuw in Nederland geïntroduceerd.

Aanvankelijk was de interesse voor de tulp puur wetenschappelijk, maar vanaf ca. 1630 wordt de tulp ook financieel interessant. Er werd druk gehandeld in tulpen en tulpenbollen. In 1637 stort de tulpenhandel in en is daarmee de  eerste economische bubbel in de wereldgeschiedenis.

3a Zoek op internet bij tulpengekte, Rijksmuseum. Wat was een tulp waard, vlak voordat de handel instortte?

Een tulpenbol kostte afhankelijk van de grootte tussen de 3.200 en de 4.000 gulden.

3b Welke vorm van handel  zorgde voor de grote excessen in de tulpenmarkt?

Niet-transparante handel. De markt stortte in omdat men elkaar geld en tulpen beloofde maar geen van beide partijen had wat ze elkaar beloofden.